TPHCM có khoảng hơn 100 cơ sở thuốc đông dược, trên 385 nhà thuốc y học cổ truyền, cung cấp lượng lớn thuốc đông y từ loại nguyên liệu thô đến tinh (cao đơn hoàn tán, tinh dầu, tinh bột…) cho người bệnh. Tuy vậy, nguồn gốc nguyên liệu thuốc đông dược rất khó kiểm soát. Hiện người bệnh vẫn phải nhắm mắt mua – uống các loại thuốc đông dược bày bán trên thị trường.
Một cơ sở bào chế thuốc đông y tại quận 5, TPHCM.
Vừa dùng vừa lo
Ghi nhận tại TPHCM, hàng loạt tiệm thuốc đông dược bày bán tràn lan các loại thuốc thô, thuốc bào chế sẵn không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Dọc tuyến đường Hải Thượng Lãn Ông, Triệu Quang Phục (quận 5)…, có hàng trăm tiệm thuốc đông dược các loại nằm sát nhau, tạo thành một khu phố thuốc bắc. Đoạn từ đại lộ Võ Văn Kiệt, đường Hải Thượng Lãn Ông (quận 5) có hàng chục tiệm thuốc đông dược trưng tràn lan các loại dược liệu như nấm linh chi, củ rễ lá cây… ngay sát mép đường đi. Quy trình cắt, bốc thuốc đều do những nam thanh niên lực lưỡng ăn mặc xộc xệch, nhếch nhác thực hiện bằng tay trần. Thỉnh thoảng một số loại thuốc rơi ngổn ngang trên đất liền được nhân viên tiệm thuốc nhanh tay nhặt bỏ vào thang thuốc.
Ghé một tiệm thuốc cạnh chợ Hòa Bình (quận 5), chúng tôi ghi nhận có hàng chục bệnh nhân xếp hàng dài chờ đợi theo đúng số thứ tự để được khám bệnh. Cụ bà Huỳnh Thị Muối, khoảng 70 tuổi, ngụ tại Cách Mạng Tháng Tám (quận Tân Bình) bị cảm cúm, chữa thuốc tây hơn một tháng vẫn chưa dứt bệnh. Con gái cụ nói: “Bà ấy thích điều trị bằng thuốc đông y. Mỗi lần khám bệnh tốn hết 700.000 – 800.000 đồng, nhưng không có toa. Chúng tôi đưa bà tới đây khám được 3 lần. Lần này mà không khỏi là phải tới bệnh viện thôi”.
Theo chân cặp vợ chồng hiếm muộn Ngọc Quang và Minh Thúy (ngụ Đồng Nai) khám bệnh tại nhà thuốc T.L trên đường Hải Thượng Lãn Ông, quận 5. Tại đây, thầy thuốc hướng dẫn phương pháp điều trị làm sao cho nhanh có con. Tuy nhiên, qua quan sát, chúng tôi phát hiện thầy thuốc không kê toa, mà chỉ đưa một tờ phiếu ghi sơ sài tên bệnh nhân. Người bệnh thắc mắc, thầy thuốc trả lời không sao, và hẹn tái khám cứ trưng tờ phiếu ra? Chị Ngô Bảo Vân (ngụ tại Ngô Gia Tự, quận 10) – một bệnh nhân, khám tại nhà thuốc T.L lo lắng: “Thầy không đưa toa thuốc cho bất kỳ bệnh nhân nào, có lẽ do tính chất bí truyền. Nhưng đây cũng là kẽ hở để nhà thuốc lách luật. Giả sử bệnh nhân gặp rủi ro khi dùng thuốc thì biết kêu ai, khi không có toa thuốc, biên lai chứng minh. Kiểu này quả là vừa dùng vừa lo”.
Quản lý không dễ!
Theo Cục Quản lý dược liệu (Bộ Y tế), khoảng 90% nguồn dược liệu phải nhập khẩu, chủ yếu từ thị trường Trung Quốc, trong khi Việt Nam có nguồn dược liệu phong phú nhưng chưa biết cách khai thác hiệu quả. Bên cạnh đó, tình trạng tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, trộn thêm các loại tân dược
(Paracetamol, corticoid, dexamethason…) trong các sản phẩm thuốc đông dược, nguồn dược liệu… đã và đang là bài toán làm đau đầu các cán bộ ngành y tế. Vấn đề này một lần nữa khiến người tiêu dùng thấp thỏm, khi phải đặt cược sức khỏe của bản thân vào những loại dược liệu, thuốc đông dược không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Thầy thuốc Ưu tú, Bác sĩ Nguyễn Đức Kiệt cho rằng, việc các bác sĩ, thầy thuốc đông y bán thuốc tù mù, không kê đơn thuốc là làm sai quy định của Bộ Y tế. Trên thị trường hiện nay bán nhiều nguồn dược liệu đông y trôi nổi, rất khó kiểm chứng nguồn gốc, xuất xứ. Trong quá trình nuôi trồng, thu hoạch cây thuốc, nếu sử dụng hóa chất để tẩm, ướp, bảo quản… không đúng quy định sẽ gây nguy hiểm cho sức khỏe bệnh nhân. Vì vậy, sử dụng thuốc đông dược trôi nổi lợi bất cập hại. Tốt nhất bệnh nhân nên khám, điều trị bệnh tại các bệnh viện, cơ sở y học cổ truyền có uy tín.
Tại cuộc hội thảo do Sở Y tế TPHCM tổ chức gần đây, một cán bộ quản lý y học cổ truyền thừa nhận, việc quản lý các cơ sở kinh doanh, bào chế thuốc đông y quy mô hộ gia đình tiềm ẩn nguy cơ gây hại sức khỏe người dùng. Đáng lo hơn, nguồn gốc nguyên liệu, quy trình chế biến, sản xuất thuốc thành phẩm hầu như giao cho doanh nghiệp “tự kê khai, tự chịu trách nhiệm” nên xem ra quản lý rối càng thêm rối. Do vậy, các cơ quan chức năng cần làm tốt công tác hậu kiểm mới có hy vọng ổn định phần nào thị trường thuốc đông y bát nháo như hiện nay.